Pielęgnacja skóry - Higiena kikuta i lejka protezowego

Skóra jest naturalnym płaszczem ochronnym naszego organizmu. Chroni tkanki przed urazami mechanicznymi, chemicznymi, wahaniami temperatury. Stanowi również pierwszą linię obrony przeciw wszelkim infekcją i chorobą. Właściwa troska o skórę na kikucie zmniejsza szanse infekcji

Skóra ciała jest elastyczną warstwą, która w momencie urazu jest się w stanie odbudować. W przypadku powtarzających się urazów i nacisków w tym samym miejscu, skóra staje się cieńsza lub odwrotnie może stać się grubsza, twardsza a nawet zrogowaciała. W przypadku użytkowników protez ten problem pojawia się głównie w miejscach, gdzie występuje nacisk spowodowany twardą ścianką leja protezy.

Skóra pomaga również regulować temperaturę ciała poprzez produkcję potu, który paruje i ochładza ciało. Pocenie się jest mechanizmem, który kontroluje temperaturę ciała. W przypadku, kiedy jest wysoka temperatura otoczenia lub wykonujemy jakąś pracę dodatkową, nadmierne ciepło jest usuwane dzięki mechanizmowi wydzielania potu. Osoby po amputacji mają zredukowaną powierzchnię skóry i ich naturalny system chłodzenia ciała jest mniej efektywny. Pozostała część kończyny (kikut) może znacznie się pocić, ponieważ umieszczenie go w lejku protezy ogranicza możliwość dotarcia powietrza i uniemożliwia naturalne wyparowanie potu z powierzchni skóry. Co za tym idzie osoba po amputacji zużywa więcej energii, aby naturalnie zmniejszyć temperaturę ciała poprzez zwiększenie wydzielania potu.

Ludzki pot zawiera w swojej strukturze ciała stałe, które gromadzą się w wnętrzu lejka protezowego oraz na kikucie. Wymienione ciała stałe w połączeniu z ciepłym, wilgotnym środowiskiem w lejku protezowym są idealnym miejscem dla rozwoju bakterii. Ścisła codzienna higiena kikuta jest, zatem koniecznością, która zabezpiecza osobę po amputacji przed licznymi dolegliwościami, które mogą powstać w wyniku kontaktu ze środowiskiem wewnątrz lejka protezy. Należy zwrócić także uwagę na to, iż pocenie kikuta może doprowadzić do pionowego i rotacyjnego ruchu kikuta we wnętrzu lejka, co dalej może doprowadzić do otarć i ran na skórze.

Następnym problemem na jaki natrafia skóra są wszechobecne bakterie i inne mikroorganizmy. Niektóre z nich są nieszkodliwe, inne mogą spowodować infekcję jeśli trafią na sprzyjające warunki rozwoju. W naturalnych warunkach ze skóry zostają usuwane bakterie poprzez ich wysychanie w procesie parowania, jak również poprzez emisję przez gruczoły specjalnych tłustych kwasów. Jednak wysychanie i parowanie nie może dojść do skutku w wilgotnym środowisku lejka protezowego. W warunkach naturalnych skóra odtrąca i broni się przed bakteriami, lecz skóra osoby po amputacji, która jest ciągle poddawana kąpielom w słonych płynach ( takich jak pot), może stwarzać pozytywne środowisko, w którym może rozwijać się więcej niż zwykle bakterii. W związku z tym, higiena staje się szczególnie ważna, gdyż ilość potencjalnych infekcji skóry kikuta zwiększa się w porównaniu z naturalnym środowiskiem, w którym znajduje się skóra.

Podsumowując: w wyniku amputacji zostaje znacznie zmniejszona powierzchnia skóry czyli musi ona pracować znacznie intensywniej aby w dalszym ciągu równie efektywnie spełniać swoje funkcje. Skóra oraz tkanki kikuta anatomicznie nie są przeznaczone dla przenoszenia obciążeń, zmiennego nacisku ani tarcia, z jakimi mamy do czynienia w leju protezowym. Dodatkowo, skóra w tak szczególnym miejscu, jakim jest kikut poamputacyjny, przebywa w środowisku znacznie cieplejszym i bardziej wilgotnym, jednocześnie, narażona jest na znacznie większe naprężenia niż dotychczas, stąd też niezbędna jest jej odpowiednia pielęgnacja.

Główne przyczyny problemów skórnych

Niezależnie od tego, jak bardzo starasz się zapobiec uszkodzeniom skóry, niestety, może się to zdarzyć z następujących powodów:

- ciepłe, wilgotne środowisko w lejku jest doskonałym miejscem dla rozwoju bakterii, które mogą spowodować problemy skórne - wzrost potliwości zwiększa ruchomość kikuta w lejku co może prowadzić do otarć i zaczerwienień
- nacisk kikuta na ścianki leja powodujący uraz skóry i tkanek.

Problemy skórne w obrębie kikuta

Skóra, jako pierwsza powierzchnia kontaktu z lejkiem protezy, musi być zdrowa i być w jak najlepszej kondycji, powinna umożliwić osobie po przebytej amputacji powrót do pożądanej aktywności nie powodując uczucia bólu czy dyskomfortu, dlatego też zapobieganie przed niepożądanymi uszkodzeniami skóry jest bardzo istotne.
Problemy skórne możemy podzielić na kilka grup:

- wysypki i otarcia - najbardziej popularna dolegliwość na skórze kikuta, która może występować z przerwami u niektórych nawet z większym nasileniem w porównaniu z innymi amputantami

- obrzęk- zauważalne zgrubienie skóry, szczególnie koniec kikuta jest suchy, szorstki, zrogowaciały oraz czerwono-brązowy. W większości ignorowane, ale czasem może spowodować poważne komplikacje - należy zawsze skonsultować się z lekarzem

- swędzenie, podrażnienie, uczucie dyskomfortu - spowodowane przez czynniki drażniące znajdujące się np. w materiale, z jakiego jest wykonany lejek protezowy lub z zewnętrznego źródła takiego jak środki czyszczące np. proszek, smar lub maść użyta do pielęgnacji kikuta. Zidentyfikowana przyczyna powinna być wyeliminowana, co zwykle skutkuje zniknięciem problemu.

- cysta, torbiel - powstaje po okresie dłuższego użytkowania protezy od miesiąca do nawet kilku lat. Zwykle nękają amputantów na wysokości uda w okolicy krawędzi lejka protezowego, chociaż także występują, u amputantów na wysokości podudzia. Początkowo pojawiają się małe guzki, koraliki, które znikają po kilku minutach od ściągnięcia protezy, lecz dłuższe tarcie o ścianki lejka w wyniku użytkowania protezy mogą nasilić proces rozrostu i także pojawi się większa ich ilość. Cysty oraz torbiele powinny być skonsultowane z lekarzem, ponieważ mogą ulec zakażeniu i powodować uszkodzenie skóry kikuta.

- bakteryjna infekcja mieszka włosowego - objawem są małe, swędzące, miejsca na skórze. Nie leczone zakażanie może rozwinąć się nawet do gorących zaczerwienień skórnych, na których pojawią się bolesne pęcherzyki. Użycie mydła antybakteryjnego może znacznie ograniczyć ilość bakterii, które są odpowiedzialne za tego typu infekcję. Doświadczeni użytkownicy protez także nie polecają golenia kikutów.

- grzybica - najczęściej powstaje w lejku protezowym dzięki sprzyjającym wilgotnym, ciepłym warunkom. Do oczyszczenia leja protezo należy użyć specjalnych kremów czy pudrów przeciwgrzybiczych, które po pewnym czasie oczyszczą całkowicie lejek z grzybni.

- wyprysk, egzema - powstaje na suchej, łuszczącej skórze. Najważniejsze jest wykrycie substancji uczulającej i wyeliminowanie kontaktu z nią, a jeżeli jest to niemożliwe, przynajmniej ograniczenie kontaktu z alergenem. Wszelkie alergie mogą przyczyniać się do nawrotów problemu.

- narost blizn - w miejscu powtarzających się infekcji lub częstych uszkodzeń skóry mogą intensywnie powstawać zabliźnienia, znajdujące się pod powierzchnia właściwą skóry. Często jedynym sposobem usunięcia blizn pozostaje tylko zabieg chirurgiczny.

- owrzodzenia - powstają w wyniku infekcji bakteryjnych lub są związane są z problemami krążeniowymi. Problem może stać się chroniczny, jeśli nie zostanie natychmiast zdiagnozowany oraz następnie wyleczony.

Utrzymywanie czystości i higieny

Kikut

• - Mycie kikuta powinno odbywać się wieczorem przed pójściem do łóżka. Poranne mycie nie jest wskazane i mało praktykowane, gdyż może dojść do obrzęku skóry oraz skóra może przykleić się do wewnętrznych ścianek lejka protezowego.
• - Dokładnie i gruntownie należy nawilżyć skórę ciepłą wodą.
• - Zalecane jest łagodne bezzapachowe mydło lub antyseptyczny środek myjący
• - Należy dokładnie namydlić kikut do momentu powstania piany.
• - Płuczemy kikut czystą wodą, zwracając szczególną uwagę, aby wszystkie ślady mydła zostały usunięte ze skóry. Mydliny pozostawione na skórze mogą być środkiem drażniącym i doprowadzić do niepożądanych zmian skórnych.
• - Osuszamy dokładnie i delikatnie skórę używając ręcznika bawełnianego.

Lej protezowy

• - Lejek protezowy powinien być czyszczony codziennie przy użyciu ciepłej (nigdy gorącej) wody oraz łagodnego detergentu, co ograniczy magazynowanie się wysuszonego potu oraz złuszczonego naskórka na wewnętrznej powierzchni leja. Szczególną uwagę należy poświęcić rurce oraz zaworowi podciśnieniowemu, gdyż w tej okolicy zbiera się najwięcej ciał stałych, potu i jest to idealne miejsce do rozwoju bakterii.
• - Przecieramy od środka lejek czystą ściereczką.
• Osuszamy dokładnie przed założeniem na kikut.

Pończoszka kikutowa

Noszenie pończochy kikutowej pomaga izolować pot od skóry kikuta, odczuwalne jest chłodzenie kikuta, służy także jako dodatkowe wyścielenie leja protezowego.

• - Pończochy kikutowe należy zmieniać codziennie ( czasami nawet częściej w bardzo upalne dni ) i jak najszybciej wyprać aby nie doprowadzić do zaschnięcia potu na włóknie pończoszki.
• - Należy używań łagodnego mydła i ciepłej (nigdy gorącej) wody.
• - Dokładnie płuczemy aby usunąć wszystkie mydliny.
• - Suszymy w temperaturze pokojowej.
• - Nie wykręcamy pończoszek.

Produkty do pielęgnacji

Poważne, długo trwające problemy kikuta powinny zostać zdiagnozowane przez lekarza. Dla drobnych, mniejszych i krótkotrwałych podrażnień skóry istnieje wiele produktów, które mogą pomóc i uniknąć w przyszłości nawrotów problemów.
Wiele osób po amputacji korzysta z środków nawilżających z zawartością witamin A i D, które używa regularnie do pielęgnacji kikuta chroniąc go przed otarciami.
W chwili powstania ran i otarć amputanci stosują maści zawierające antybiotyki aby zapobiec dalszej infekcji bakteryjnej.
Bardzo ciekawym produktem stosowanym przez amputantów jest płyn oparty na wiekowych uzdrawiających właściwościach ziemniaków, wysychając pozostawia ochronną warstwę proszku niwelując tarcie oraz zapach potu.
Powstanie otarcia na kikucie powinno skłonić pacjenta do korzystania z leczniczych płynów i środków pielęgnujących.

PRZESTROGA - Czego nie powinieneś nigdy robić!!!

• - Nie używaj żadnego lekarstwa, medykamentu na twój kikut bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
• - Nigdy nie stosuj na skórę kikuta żadnych przylepców.

 

Ciekawym i co najważniejsze skutecznym zestawem kosmetyków dla pielęgnacji kikuta jest ICEROSS Clean & Simple firmy Ossur w skład, którego wchodzi:

• - mydło - łagodny płyn stosowany przy codziennym myciu skóry kikuta i lejka protezy. Nie zawiera żadnych aromatów i barwników, z wskazaniem dla skóry wrażliwej którą odżywia i nawilża.
  Mydło jest hypoalergiczne oraz posiada naturalne p.h. 5,5 skóry.
• - tonic - płyn nawilżający i chroniący skórę kikuta przed urazami
• - spray - płyn na bazie alkoholu dostarczający poślizgu ułatwiający zakładanie protezy, wyparowuje nie powodując odczucia wilgoci w lejku